Çatlama, bir sırın bir bisküvi obje için fazla sıkı olduğunda meydana gelir. Çamur ve sır, fırın ısındığında ve ardından soğuduktan sonra genişler ve büzülür. Bu termal genleşmedir. Eğer sırın termal genleşme oranı daha yüksekse, fırın soğurken çamur kadar büzülmez. Bu, sırı gerilime sokar ve çatlamasına sebep olur.

Çatlama Ne Zaman Meydana Gelir?

Sırlardaki çatlaklar bazen fırın soğurken hemen oluşur. Eğer bu çatlama hemen gerçekleşirse, fırını açmadan önce duyabileceğiniz bir çıtırdama sesi vardır. Bu ses masum gibi gelebilir, ancak duyulduğunda, sırlarla ilgili bir sorun olduğunu anlarsınız.

Bazen çatlama fırın boşaltıldıktan kısa bir süre sonra başlar. Eğer bu durum gerçekleşirse, çatlama deseninin nasıl oluştuğunu gözlemleme şansınız olabilir. Genellikle ilk çatlak, seramik sırlarını baştan aşağıya geçen uzun bir çatlaktır. Bu çatlak, bir kap gibi dikey bir parçada tabandan tavana kadar uzanabilir. Düz ve geniş parçalarda ise çatlak genellikle tabanın çapını kaplar. Bu duruma 'birincil çatlama' denir.

Ancak çatlama hemen gerçekleşmeyebilir. Sırlardaki çatlaklar, haftalar, aylar veya hatta yıllar sonra ortaya çıkabilir. Özellikle, sırlı seramiklerin çatlama eğiliminde olduğunu söylemek mümkündür. Bunun sebebi, sırlı seramiklerin çevresinden nem emmeye devam etmeleridir. Bu nem emildikçe, ürün küçük bir miktar genişler. Ancak bu küçük genişleme, sırların altındaki gerilimi artırabilir ve çatlak oluşmasına neden olabilir.

Sonuç:

Sırlardaki çatlakları anlamak, bir sanatçı için önemlidir çünkü bu durum, emek ve yaratıcılığın sonuçlarına zarar verebilir. Çatlakların neden olduğu gerilimi anlamak ve önlem almak, Çömlek sanatında daha sağlam ve dayanıklı eserler yaratmanıza yardımcı olabilir. Her bir çatlamanın bir hikayesi olduğunu ve bu hikayenin, Çömlek sanatının evriminde önemli bir rol oynadığını unutmayın.

Çatlakların Temel Nedeni: Termal Genleşme Uyumsuzluğu

Çatlakların temel nedeni, sırın altındaki çamur tabakasına oranla fazla küçük olmasıdır. Bisküvi fırınlandığında, sır erir ve bisküvi üzerinde ince bir tabaka oluşturur. Ancak, bu süreçte çamur da yumuşar ve içindeki elementler erir.

Fırın sürecinde, hem çamur hem de sır genişler. Bu genişleme miktarına termal genleşme katsayısı (TGM) denir. Her çamurun ve sırın kendi özel TGM değeri vardır, bu da çamurun ve sırın sıcaklık değişikliklerine nasıl tepki vereceğini belirler.

Uyumlu Genleşme ve Daralma İhtiyacı

Çatlakları önlemek için sır ve kilin genleşme ve daralma hızlarının uyumlu olması gerekir. Eğer sır ısındığında kilden daha fazla genişlerse, soğuduktan sonra kilden daha fazla daralacaktır. Bu durumda sır, kil tabakasının üzerinde gerilecek ve çatlaklar oluşacaktır.

Sonuç olarak, çömlek sanatçıları ve hobi amaçlı çalışanlar için önemli olan bu detaylara dikkat etmek, sır çatlaklarını engellemenin bir anahtarıdır. Kil ve sır arasındaki uyumu anlamak, eserlerin kalitesini artırmak ve çatlak sorunlarından kaçınmak için önemli bir adımdır. Unutmayın ki her malzeme farklıdır, bu nedenle tercih ettiğiniz kil gövdesi ve sırın termal genleşme özelliklerini bilerek işe başlamak önemlidir." 

Birçok kaynaktan duyabileceğiniz ancak etkili olmayan iki öneriden bahsedelim. İlk olarak, fırın programınızın soğuma aşamasını yavaşlatmak önerilir. Ancak, bu genellikle sırlamanın kil gövdesine uygun hale gelmesini sağlamada etkisiz olabilir. İkinci öneri ise sırlamayı daha ince uygulamaktır. Ancak, bu da genellikle sırlamanın uygun olmadığı durumlarda çatlamaya neden olabilir.

Peki, işe yarayan yöntemlere gelelim. İlk olarak, sırınızı veya kil gövdenizi değiştirmek ve birbiriyle daha iyi uyumlu bir kombinasyon bulmak en basit çözümdür. Bu sayede çatlama sorununu minimuma indirebilirsiniz.

İkinci olarak, sır veya kil kimyasını ayarlamak da bir seçenektir. Kimyasal bileşimi değiştirmek sırın ve kilin performansını etkileyebilir, böylece çatlama sorununu çözebilirsiniz.

1. Yeni Çamur ve Sır Keşfi

Eğer sevdiğiniz bir sır varsa, en basit çözüm başka bir çamur denemektir. Ticari sırları kullanıyorsanız, üreticiyle iletişime geçerek o sırla uyumlu çamur tipleri hakkında öneriler alabilirsiniz. Ayrıca, çömlekçi forumlarında diğer sanatçılardan bu konuda deneyim paylaşımlarına ulaşabilirsiniz.

2. Denemeler ve Test Tezgahları

Çeşitli çamur tipleri üzerinde deneme yaparak ve farklı sırları test ederek, hangi kombinasyonun istediğiniz sonuca en yakın olduğunu belirleyebilirsiniz. Bu, kendi deneyimlerinizle öğrenmenin etkili bir yoludur.

3. Sıcaklık Aralıklarını Kontrol Edin

Çamurunuzun doğru sıcaklık aralığında pişirildiğinden emin olun. Örneğin, belirli bir çamur sıcaklığında pişirilmediğinde istenmeyen sonuçlar ortaya çıkabilir.

4. Ayarlama ve Dengeleme

Çatlama genellikle sırın çamurdan daha fazla daralmasından kaynaklanır. Kimya bilgisi olanlar, malzemeleri ayarlayarak bu sorunu çözebilirler. Çamura eklemeler yaparak veya sırdaki oksitleri ayarlayarak termal genleşme oranını dengeleyebilirsiniz.

Sonuç olarak, çamur ve sır uyumu bulmak, sanatçılar için sürekli bir öğrenme sürecidir. Deneme yanılma yöntemleriyle kendi kombinasyonlarınızı keşfetmek, eserlerinizi istediğiniz kalitede ve estetikte oluşturmanızı sağlayacaktır. 

1) Bisküvi Dayanıklılığı

Çatlama, bisküviyi önemli ölçüde zayıflatan ve işlevselliğini azaltan bir durumdur. Çatlamanın sadece bir yüzey sorunu olduğunu düşünmek kolaydır. Sonuçta, sırın dış yüzeyi kaplayan ince bir tabaka gibi görünür.

Ancak, pişirildiklerinde kil ve sırın birbirleriyle malzemeleri geçer. Bu bileşenlerin karışımı, bir kil sır arayüzü oluşturur.

Eğer sır yüksek sıcaklıkta pişirilirse, sırın sadece yüzeyde kalmadığını unutmamak önemlidir. Sır, kil gövdesine bağlanır ve kil yüzeyinin bir parçası olur.

Sonuç olarak, sırdaki çatlaklar kil gövdesine kadar ulaşır ve kilin yüzeyinde küçük çatlaklar oluşturur. Bu küçük çatlaklar seramikte zayıflık noktaları haline gelir.

Araştırmalar, çatlak bir sıra sahip objenin dayanıklılığının tehlikede olduğunu göstermektedir. Örneğin, B. Pinto'nun araştırması şunu belirtir...

Sırdaki çatlaklar, 'obje içinde büyük bir kusur haline gelebilecek bir kırılma yolu oluşturur... Bu kusurlar obje içinde kolayca yayılabilir ve nispeten düşük bir dış yük altında başarısızlığa neden olabilir.

2) Bakteri ve Kontaminasyon

Çatlaklar, sırlı yüzeyde bakteri ve küf barındırabilir, bu da hijyen açısından endişe kaynağıdır.

Objede Çatlama Testi Nasıl Yapılır

Eğer sırlı objede çatlama olmadığından emin olmak istiyorsanız, bunu stres testinden geçirmeniz gerekir.

Bunun için farklı yöntemler vardır, ancak çoğu sırlı obje örneklerini farklı sıcaklıklara maruz bırakmayı içerir.

Bir yaklaşım, bir sırlı test karosunu kaynar suya koyup 10 saniye boyunca bırakmaktır. Test karosunu nazikçe maşa ile çıkarın ve buzlu su dolu bir tencereye koyun. Karoyu burada 10 saniye boyunca dinlendirin. Bu işlemi sırı zorlayacak şekilde birkaç kez tekrarlayın.

Daha sonra test karosunu sudan çıkarın ve kurulayın. Sırda çatlama olup olmadığını görsel olarak inceleyebilirsiniz.